Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego - objawy, przyczyny, lecznie

Zwyrodnienie stawu kolanowego (gonartroza) to choroba związana z postępującą degeneracją chrząstki stanowej w kolanie. Objawia się najczęściej bólem i sztywnością kolana. Zwykle dotyka osób starszych, ale może być również wynikiem urazów lub stylu życia. Zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego są jednym z najczęstszych powodów niepełnosprawności wśród ludzi w podeszłym wieku. 

Spis treści:

·         Co to jest choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego?

·         Objawy zwyrodnienia stawu kolanowego

·         Przyczyny zwyrodnienia stawu kolanowego

·         Diagnostyka zwyrodnienia stawu kolanowego

·         Leczenie zwyrodnienia stawu kolanowego

·         Profilaktyka zwyrodnienia stawu kolanowego

Co to jest choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego?

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego (gonartroza) rozwija się wskutek stopniowego zużywania chrząstki stawowej i innych elementów stawu. Chrząstka ta pełni funkcję amortyzacyjną, dlatego gdy staje się cieńsza lub ulega całkowitemu rozpadowi, u chorego pojawia się ból kolana, obrzęk lub ograniczona ruchomość stawu. Dalszy przebieg choroby może powodować degenerację kości podchrzęstnej, pojawienie się wyrośli kostnych i zmianę osi stawu.

Chorobę zwyrodnieniową można podzielić na pierwotna i wtórną. Odmiana pierwotna ma nieznaną przyczynę, a częstość jej występowania zwiększa się z wiekiem. Dotyka najczęściej osoby starsze, powyżej 50 roku życia. Odmiana wtórna może być wywołana zakażeniem, urazem, wrodzonymi zaburzeniami budowy lub innymi chorobami, na przykład reumatodialnym zaburzeniem stawów.

Leczenie obejmuje przede wszystkim zmiany w stylu życia, podawanie leków – w tym w formie ostrzyknieć – oraz fizjoterapię. Pozwala to w dużej części przypadków złagodzić dolegliwości bólowe i umożliwić aktywne życie. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne.

Objawy zwyrodnienia stawu kolanowego

Najczęstsze objawy choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego to:

·         Ból kolana. Tępy lub ostry. Zwykle nasilony podczas chodzenia, wchodzenia po schodach lub długotrwałego stania. W zaawansowanej chorobie bóle mogą być bardzo silne i występować również w spoczynku oraz w nocy.

·         Sztywność kolana. Zwykle pojawia po okresach bezczynności, szczególnie rano (tzw. sztywność poranna). Przeważnie ustępuje wraz z ruchem, ale może powrócić po dłuższym odpoczynku.

·         Zmniejszony zakres ruchu. Wraz z postępem choroby zmniejszać może się zdolność do pełnego zginania lub prostowania stawu kolanowego.

·         Obrzęk kolana. Stan zapalny wywołany przez chorobę zwyrodnieniową może powodować obrzęk i tkliwość stawu kolanowego. Obrzęk może nasilać ból i ograniczać mobilność. Mogą pojawić się wysięki stawu kolanowego, czyli zwiększona ilość płynu stawowego.

·         Trzeszczenie (tzw. krepitacje) w stawie podczas ruchów. Podczas ruchu stawu kolanowego pacjenci mogą słyszeć trzeszczenie lub skrzypienie spowodowane tarciem kości o kość w wyniku uszkodzenia chrząstki.

·         Utrata siły mięśniowej i niestabilność – mięśnie wokół stawu kolanowego mogą osłabnąć, co może prowadzić do niestabilności kolana.

·         Zaburzenie osi stawu. W przypadku zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych oś stawu ulega zagięciu (szpotawość lub koślawość), co może utrudniać poruszanie się i nasilać dolegliwości.

Przyczyny zwyrodnienia stawu kolanowego?

Do rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego przyczyniają się przede wszystkim:

·         Naturalne zużycie stawów związane z wiekiem.Choroba zwyrodnieniowa stawów występuje częściej u osób starszych, szczególnie po 50 roku życia.

·         Otyłość. Nadmierna masa ciała mocno obciąża stawy, zwiększając ryzyko wystąpienia zwyrodnień. Dodatkowo, tkanka tłuszczowa wytwarza substancje zapalne przyczyniające się do zapalenia i uszkodzenia stawów.

·         Nadmierne obciążenie stawów związane na przykład z wykonywanym zawodem. Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego pojawia się częściej u osób wykonujących zawody wymagające częstego klęczenia, kucania lub podnoszenia ciężkich przedmiotów.

·         Urazy stawów. Wcześniejsze urazy kolana – takie jak zerwanie więzadeł, złamania, uszkodzenia łąkotek, przebyte leczenie operacyjne, choroby zapalne stawu – mogą zaburzać strukturę stawu kolanowego, co zwiększa ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów w późniejszym okresie życia.

·         Genetyka. W występowaniu choroby zwyrodnieniowej rolę odgrywa również genetyka, dlatego osoby z rodzinną historią choroby są narażone na większe ryzyko wystąpienia tego schorzenia.

Diagnostyka choroby zwyrodnieniowej kolan

Diagnoza choroby zwyrodnieniowej kolan składa się z trzech elementów:

1.      Wywiad. W trakcie wywiadu lekarz pyta o objawy, historię medyczną pacjenta oraz wszelkie czynniki ryzyka choroby zwyrodnieniowej stawów.

2.      Badanie kliniczne. Pozwala stwierdzić występowanie obrzęku i tkliwości oraz ocenić zakres ruchu w stawie kolanowym, chód pacjenta i postawę.  

3.      Badania obrazowe.

·         Podstawowym badaniem obrazowym w przypadku podejrzenia zwyrodnienia kolan jest zdjęcie rentgenowskie. RTG pozwala zobrazować objawy zwyrodnienia takie jak: zwężenie szpary stawowej, wyrośla kostne, torbiele zwyrodnieniowe, zniekształcenie kostnych obrysów stawu czy utrata chrząstki.

·         Bardziej zaawansowane techniki obrazowania – takie jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa – mogą być konieczne w przypadku podejrzenia powikłań lub konieczności planowania leczenia chirurgicznej.

·         W niektórych przypadkach zleca się również wykonanie badania USG.

Odpowiednia diagnostyka pozwala nie tylko na zdiagnozowanie choroby, ale i na określenie nasilenia zmian zwyrodnieniowych, co pozwala dobrać odpowiednie leczenie.

Jak leczyć zwyrodnienie stawu kolanowego ?

Zwyrodnienie stawu kolanowego to choroba, której nie da się w zupełności wyleczyć. Jednak odpowiednie interwencje medyczne pozwalają spowolnić proces degradacji i zużycia się elementów stawu. Zastosowanie odpowiedniego leczenia pozwala w większości przypadków złagodzić objawy, Istnieje jednak kilka metod leczenia, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów, przywrócić dawny poziom aktywności i poprawić jakość życia:

·         Zmiana stylu życia. Zmiany w stylu życia – szczególnie zmniejszenie nadmiernej masy ciała, regularne ćwiczenia oraz stosowanie technik ochrony stawów – pozwalają zmniejszyć ból i poprawić funkcjonowanie u osób z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego. Nieobciążające stawów aktywności takie jak pływanie czy jazda na rowerze mogą pomóc wzmocnić mięśnie wokół stawu kolanowego bez nasilania objawów.

·         Fizjoterapia. Fizjoterapeuta może opracować indywidualny program ćwiczeń, który pozwoli wzmocnić mięśnie wokół stawu oraz zwiększyć elastyczność i zakres ruchu kolana. W celu zmniejszenia bólu i poprawy funkcji stawu można również zastosować techniki takie jak terapia manualna, ultradźwięki lub stymulacja elektryczna.

·         Farmakoterapia. Leki przeciwbólowe – takie jak paracetamol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne – mogą pomóc złagodzić ból i stan zapalny związany. Jeżeli te leki okazują się nieskuteczne, należy rozważyć ostrzykiwanie kolana w celu złagodzenia bólu i obrzęku kolana. Wśród różnych typów ostrzykiwania wymienić można:

Ø  zastrzyki z kortykosteroidów – działają przeciwzapalnie,

Ø  zastrzyki z kwasu hialuronowego – poprawiają ruchomość stawu, zmniejszają dolegliwości bólowe, działają ochronnie na chrząstkę,

Ø  zastrzyki z osocza bogatopłytkowego – wpływają na pobudzenie procesów regeneracji i zmniejszają ból,

Ø  kriolezja (zamrażanie nerwu) – innowacyjna, mało inwazyjna metoda leczenia przewlekłego bólu, polega na kontrolowanym zamrażaniu nerwów odpowiedzialnych za przewodzenie sygnałów bólowych,

·         Ortezy. Ortezy kolana i inne zaopatrzenie ortopedyczne zapewnia stabilność i wsparcie stawu kolanowego podczas poruszania się oraz codziennych aktywności.

·         Leczenie chirurgiczne. W zaawansowanych przypadkach choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego, które nie reagują na leczenie zachowawcze, stosuje się leczenie operacyjne:

Ø  artroskopia stawu kolanowego – oczyszczenie i zabiegi rekonstrukcyjne w obrębie stawu kolanowego,

Ø  osteotomia – korekta osi stawu,

Ø  całkowita lub częściowa endoprotezoplastyka stawu kolanowego (w najbardziej zawansowanych przypadkach konieczna może być wymiana stawu kolanowego).

Dzięki odpowiedniemu leczeniu i zmianom w stylu życia większość pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego może złagodzić objawy i prowadzić aktywny i satysfakcjonujący tryb życia. Konieczne jest jednak szybkie zdiagnozowanie choroby i wdrożenie odpowiednich środków zaradczych.

Profilaktyka zwyrodnienia kolana

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest jedną z najczęstszych przyczyn przewlekłej niepełnosprawności wśród osób w podeszłym wieku. Dlatego jeśli chcesz cieszyć się sprawnością w starszym wieku, wdróż powyższe zmiany, które pozwolą uniknąć ryzyka zapadnięcia na chorobę zwyrodnieniową:

·         Utrzymuj odpowiednią masę ciała.

·         Regularnie wykonuj ćwiczenia fizyczne i wzmacniaj mięśnie.

·         Chroń stawy. Unikaj aktywności wymagających częstego klękania, kucania i podnoszenia ciężkich przedmiotów, a także przeciążających sportów. Unikaj urazów stawów.

·         Dbaj o prawidłową postawę.

·         Jedz w zrównoważonych sposób, nawadniaj się i unikaj palenia papierosów.

·         Jeśli cierpisz na ból stawów, nie zwlekaj z leczeniem i skorzystaj z pomocy lekarza.