Części ciała - Głowa

Ból głowy - przyczyny, objawy, leczenie

Ból głowy to jedna z najczęstszych dolegliwości, z jaką borykają się ludzie na całym świecie. Może mieć różne przyczyny: od prostego zmęczenia po poważne schorzenia neurologiczne. Bóle głowy zwykle dzieli się na pierwotne, które mają charakter samodzielnych schorzeń, i wtórne, będące objawem innych chorób. W niektórych wypadkach ból głowy może być sygnałem poważnego problemu zdrowotnego, wymagającego natychmiastowej interwencji medycznej. Leczenie bólu głowy zależy od jego typu i musi być poprzedzone dokładną diagnostyką.

Ból głowy to złożony proces, w którym uczestniczą różne struktury anatomiczne i mechanizmy fizjologiczne. Wbrew powszechnemu przekonaniu, sam mózg nie posiada receptorów bólowych. Ból głowy powstaje w wyniku podrażnienia lub uszkodzenia struktur wrażliwych na ból, takich jak naczynia krwionośne, nerwy, mięśnie, opony mózgowe czy zatoki. Bóle głowy można podzielić na dwie główne kategorie: pierwotne i wtórne.

(1)   Pierwotne bóle głowy – mają charakter samodzielnych schorzeń i nie są objawem innej choroby. Do tej grupy należą:

• migrena,

• ból głowy typu napięciowego,

• klasterowy ból głowy,

• rzadsze typy, jak np. kaszlowy ból głowy lub byó wywołany wysiłkiem fizycznym.

(2)   Wtórne bóle głowy – są objawem innych chorób lub zaburzeń. Przykłady to:

• bóle głowy po urazie,

• bóle głowy spowodowane infekcjami,

• bóle głowy związane z zaburzeniami naczyniowymi,

• bóle głowy spowodowane nadużywaniem leków przeciwbólowych.

Pierwotne bóle głowy

Pierwotne bóle głowy to najczęstsze typy bólów głowy. Mają one charakter oddzielnego schorzenia.

Migrena

Migrena to przewlekła choroba neurologiczna. Jej głównym objawem są nawracające, często jednostronne, pulsujące bóle głowy o umiarkowanym lub silnym natężeniu. Ból migrenowy może zmieniać lokalizację – być obustronny lub naprzemienny. Ataki migreny mogą trwać od kilku godzin do kilku dni. Migrenowym bólom głowy często towarzyszą inne objawy: nudności, wymioty i zawroty głowy; nadwrażliwość na światło i dźwięki; zaburzenia widzenia (aura migrenowa); uczucie zmęczenia.

Migrenowe bóle głowy mogą być wywoływane przez różne czynniki, takie jak:

• stres, zmęczenie lub wysiłek psychiczny,

• niektóre pokarmy (czekolada, nabiał, kakao, alkohol, owoce, żółte sery, tłuste potrawy),

• zmiany hormonalne,

• niedobór snu lub zbyt długi sen,

• zmiany pogody,

• głód,

• jasne światło.

Leczenie migreny obejmuje terapię doraźną w momencie napadów bólu (przyjmowanie leków przeciwbólowych oraz tryptanów) oraz profilaktykę. Profilaktyka opiera się z jednej strony na zmianach stylu życia, które zminimalizować mają liczbę napadów (dieta, odpoczynek, sen, redukcja stresu), z drugiej na stosowaniu odpowiednich leków: beta-blokery, leki przeciwpadaczkowe, toksyna botulinowa.

Ból głowy typu napięciowego

Najczęstszy typ bólu głowy: tępy, uciskający ból o łagodnym lub umiarkowanym natężeniu. Często opisywanym jako uczucie ściśniętej opaski wokół głowy. Przyczyny napięciowego bólu głowy nie są do końca poznane. Mogą być powiązane ze stresem, napięciem mięśni głowy i szyi, zaburzeniami snu czy niewłaściwą postawą ciała. Ból typu napięciowego może mieć charakter:

• epizodyczny,

• częsty epizodyczny (1-14 dni w miesiącu),

• przewlekły (chroniczny ból głowy, występujący przez 15 lub więcej dni w miesiącu).

Leczenie napięciowego bólu głowy obejmuje zazwyczaj leki przeciwbólowe (np. ibuprofen), zmiany behawioralne (sen, wypoczynek, radzenie sobie ze stresem) oraz fizjoterapię.

Klasterowy ból głowy

Rzadszy od napięciowego bólu głowy. Bóle klasterowe pojawiają się pod postacią krótkotrwałych (15-180 minut), ale ostrych ataków bólu, zwykle zlokalizowanymi wokół jednego oka. Ataki często występują w seriach (klasterach) trwających tygodnie lub miesiące, przedzielonych okresami remisji. Objawy towarzyszące bólom klasterowym to:

• zaczerwienienie i łzawienie oka po stronie bólu,

• opadanie powieki,

• przekrwienie błony śluzowej nosa,

• pocenie się twarzy.

Leczenie jest trudne ze względu na nagły charakter i krótki czas trwania napadu (często ustępuje sam po kilkudziesięciu minutach). Doraźnie stosuje się tryptany w zastrzykach lub aerozolu do nosa, a także inhalacje tlenem medycznym. W zapobieganiu napadom stosuje się m.in. blokery kanału wapniowego, glikokortykosteroidy oraz węglan litu.

Wtórne bóle głowy

Wtórne bóle głowy są objawem innych chorób lub stanu. Oto niektóre z najważniejszych typów wtórnych bólów głowy:

• Bóle głowy związane z urazem głowy lub szyi – występują bezpośrednio po urazie, mogą również rozwinąć się w ciągu kilku dni.

• Bóle głowy spowodowane infekcjami – mogą być to infekcje układu nerwowego lub ogólnoustrojowe, na przykład: zapalenie zatok, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, grypa i przeziębienie.

• Bóle głowy związane z zaburzeniami naczyniowymi – wywoływane przez nieprawidłowości w działaniu układu krwionośnego mózgu (udar mózgu, tętniak mózgu, zakrzepica zatok żylnych mózgu).

• Bóle głowy spowodowane nadużywaniem leków przeciwbólowych – częste stosowanie leków przeciwbólowych może paradoksalnie prowadzić do przewlekłych bólów głowy.

• Bóle głowy związane z zaburzeniami homeostazy – mogą być spowodowane: niedotlenieniem (np. podczas pobytu na dużych wysokościach), odwodnieniem, zaburzeniami elektrolitowymi

• Bóle głowy związane z chorobami oczu, uszu, nosa, zatok, zębów lub innych struktur twarzy i czaszki.

• Bóle głowy w chorobach psychicznych (depresja czy zaburzenia lękowe).

Niepokojące bóle głowy – kiedy należy szybko reagować?

Istnieją sytuacje, w których ból głowy może być sygnałem poważnego problemu zdrowotnego, wymagającego natychmiastowej interwencji medycznej. W takim wypadku należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub udać się na oddział ratunkowy:  

• nagły, silny ból głowy – może wskazywać na zagrażający życiu krwotok podpajęczynówkowy,

• ból głowy z gorączką i sztywnością karku – może być objawem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,

• ból głowy pourazowy – szczególnie gdy towarzyszy mu utrata przytomności, dezorientacja lub wymioty,

• ból głowy z zaburzeniami widzenia, mowy lub równowagi – może wskazywać na udar mózgu,

• ból głowy z towarzyszącymi drgawkami lub utratą przytomności,

• ból głowy u osoby z chorobą nowotworową lub zaburzeniami odporności,

• ból głowy, który nasila się przy zmianie pozycji ciała lub podczas kaszlu, kichania czy wysiłku

• przewlekły ból głowy, który stopniowo się nasila,

• ból głowy z towarzyszącymi zmianami osobowości lub zachowania.

Kiedy zwrócić się do lekarza?

Choć większość bólów głowy nie stanowi poważnego zagrożenia dla zdrowia, istnieją sytuacje, w których konsultacja lekarska jest wskazana:

• gdy bóle głowy są częste (więcej niż 2-3 razy w tygodniu) lub utrudniają codzienne funkcjonowanie,

• gdy ból głowy jest inny niż zwykle lub silniejszy niż dotychczas doświadczane,

• gdy ból głowy nie ustępuje po zastosowaniu standardowych leków przeciwbólowych,

• gdy bólom głowy towarzyszą inne niepokojące objawy, takie jak gorączka, zaburzenia widzenia czy równowagi,

• gdy bóle głowy pojawiają się po 50. roku życia, szczególnie jeśli wcześniej nie występowały,

• gdy bóle głowy budzą w nocy lub występują zawsze o tej samej porze dnia.

Do jakiego lekarza się udać z bólem głowy?

1. Lekarz rodzinny – przeprowadzi wstępną diagnostykę bólu głowy i w razie potrzeby skierować do odpowiedniego specjalisty.

2. Neurolog – specjalista od chorób układu nerwowego, w tym bólów głowy. Szczególnie pomocny w diagnozowaniu pierwotnych bólów głowy.

3. Internista – może pomóc w zdiagnozowaniu wtórnych bólów głowy związanych z chorobami ogólnoustrojowymi.

4. Okulista – jeśli bólom głowy towarzyszą problemy ze wzrokiem.

5. Laryngolog – w przypadku bólów głowy związanych z zatokami lub uchem.

6. Psychiatra lub psycholog – jeśli bóle głowy mogą być związane ze stresem, depresją lub innymi problemami psychicznymi.

7. Fizjoterapeuta – może pomóc w przypadku bólów głowy związanych z napięciem mięśniowym lub problemami z postawą.